Prof. zw. dr hab. inż. dr h.c. Stefan PAWLIKOWSKI
(1899 - 1980)

Stefan Pawlikowski urodził się 9 grudnia 1899 r. w Sanoku koło Krosna w rodzinie inteligenckiej. Uczęszczał do gimnazjum klasycznego w Kołomyi, które ukończył w 1918 r. Studiował w latach 1918-1925 na Wydziale Chemicznym Politechnik Lwowskiej. Tematem jego pracy dyplomowej było "Otrzymywanie chemicznie czystego cynku elektrolitycznego". Po uzyskaniu dyplomu podejmuje pracę asystenta w Katedrze Technologii Nieorganicznej i Elektrochemii Technicznej, kierowanej przez prof. zw. dr h.c. Ignacego Mościckiego, gdzie w roku 1928 uzyskuje stopień doktora nauk technicznych na podstawie dysertacji pt. "Rozdzielenie emulsji prądem zmiennym wysokiego napięcia ". Habilitował się 6 listopada 1948 r. na Wydziale Chemicznym Politechniki Śląskiej w Gliwicach uzyskując (styczeń 1949 r.) stopień naukowy i tytuł docenta. Tematem jego rozprawy habilitacyjnej były badania nad syntezą związków chemicznych z węglowodorów w polu cichych wyładowań koronowych. W roku 1957 uzyskuje tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1962 r. - profesora zwyczajnego. W 1974 r. otrzymuje doktorat honoris causa , nadany przez Senat Uniwersytetu Przemysłu Chemicznego w Veszprem na Węgrzech.

Po doktoracie przez kilka miesięcy pracował w Warszawie w Biurze Budowy Fabryki Związków Azotowych w Mościcach, gdzie brał udział przy opracowywaniu projektu technologicznego. Pod koniec 1928 r. został zatrudniony w Państwowej Fabryce Związków Azotowych w Mościcach, gdzie pracował do wybuchu wojny w 1939 r. zajmując różne kierownicze stanowiska. Kierował początkowo oddziałem niskich temperatur Lindego, a następnie oddziałem konwersji i przygotowania gazu do syntezy amoniaku. Był odpowiedzialny za kontrolę danych licencjalnych, a uznany jako ekspert dużo podróżował, zapoznając się z przemysłem azotowym Francji, Belgii, Niemiec i Włoch. W 1934 roku zostaje prokurentem Zjednoczonych Fabryk Zwiazków Azotowych w Mościcach, Chorzowie i Jaworznie. Działał również w komisji kontrolującej z ramienia państw koalicji stan niemieckiego przemysłu azotowego.

W okresie wojennym przebywał w Krakowie, gdzie ukrywając się przed aresztowaniem, zatrudnił się w małej prywatnej fabryce kleju "Ramnoza". Bezpośrednio po wyzwoleniu Krakowa (styczeń 1945 r.) jeszcze w czasie trwania wojny został powołany przez Państwowy Urząd Naftowy na stanowisko dyrektora fabryki kauczuku syntetycznego w Dworach k. Oświęcimia. Po zdemontowaniu tych zakładów w roku 1946 przez wojskowe władze Radzieckie, organizuje na tym terenie Biuro Studiów i Projektów, a następnie bierze udział w projektowaniu i montażu w Oświęcimiu pierwszej polskiej fabryki benzyny syntetycznej, metrodą Fischera-Tropscha, której instalacje techniczne przywieziono z Schwarzheide z Niemiec w ramach reparacji wojennych .

Pawlikowski był związany z Politechnika Śląską już od pierwszych miesięcy jej istnienia, gdzie prowadził zlecone wykłady elektrochemii technicznej. W 1949 r. otrzymuje stanowisko profesora kontraktowego, a w 1952 r. obejmuje kierownictwo Katedry Technologii Wielkiego Przemysłu Nieorganicznego. Przejmuje wykłady technologii nieorganicznej, prowadzi specjalizację z zakresu związków azotowych i techniki niskich temperatur, a równocześnie jest opiekunem Zakładu Analizy Technicznej związanego z Katedrą. Na tym stanowisku pracował nie przerwanie aż do przejścia na emeryturę w 1970 r. W latach 1957-58 był dziekanem Wydziału Chemicznego Politechniki Śląskiej. Od 1950 r. współpracował także z Gliwickim Biurem Projektów Budownictwa Przemysłowego, pełniąc funkcje głównego specjalisty z zakresu korozji materiałów budowlanych.

Bardzo bogaty i różnorodny w swojej treści jest dorobek naukowy, publikacyjny i dydaktyczny prof. S. Pawlikowskiego. Obszarem jego działalności naukowo-badawczej była technologia chemiczna oraz korozja i elektrochemia. Można tu wymienić zagadnienia związane z higroskopijnością, zbrylaniem i wybuchowością saletry amonowej, wytwarzanie azotynu amonowego z resztkowych tlenków azotu oraz prace nad możliwością otrzymywania nawozów azotowo-organicznych przez amonowanie torfu, a także superfosfatu. Kierował projektem pierwszej zrealizowanej w Polsce ochrony katodowej gazociągu Knurów-Mysłowice, uczestniczył w ochronie rurociągu "Przyjaźń", zajmował się zabezpieczeniem chemoodpornym instalacji przemysłowych. Jego pasją badawczą była jednak chemia procesów gazowych w polach wyładowań koronowych , która przekształciła się następnie w chemię plazmy.

Prof. S. Pawlikowski jest autorem lub współautorem ponad 200 publikacji naukowych lub popularno naukowych oraz książek: podręcznik akademicki "Zarys elektrochemii technicznej", podręcznik monograficzny, wspólnie z prof. W. Bobrownickim, "Technologia związków azotowych", popularna pozycja "Powietrze i woda rządzą chemią". W kilku dziełach zbiorowych opracował odrębne rozdziały, poświęcone głównie technice niskich temperatur i skraplaniu powietrza, a także produkcji tlenków azotu. Ponadto jest autorem lub współautorem ok. 20 patentów z dziedziny technologii chemicznej i ochrony przed korozją.

Katedra technologii Wielkiego Przemysłu Nieorganicznego w okresie 20-letniej działalności prof. Pawlikowskiego dyplomowała ok. 500. magistrów inżynierów magistrów. On sam był promotorem 15. prac doktorskich i opiekunem kilku prac habilitacyjnych. Z jego zespołu 5 osób zostało profesorami, 2. docentami.

Jako uznany specjalista z dziedziny technologii chemicznej, ochrony przed korozją i elektrochemii uczestniczył w pracach różnych komitetów i komisji Polskiej Akademii Nauk, Naczelnej Organizacji Technicznej, ministerstw. Był członkiem rad naukowych instytutów badawczych. Był laureatem nagród ministra, był odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Był członkiem Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego i Polskiego Towarzystwa Chemicznego, w którym pełnił również funkcje wiceprezesa Zarządu Oddziału i Zarządu Głównego. Pod koniec życia został honorowym członkiem PTChem. Zmarł 9 grudnia 1980 r. w Krakowie , gdzie został pochowany na cmentarzu Rakowickim. Prof. S. Pawlikowski był chemikiem technologiem o szerokich horyzontach, interesował się historią przemysłu, nauki i techniki.

Był człowiekiem miłego usposobienia, towarzyskim, z dużym poczuciem humoru, wyróżniał się wysoką kulturą bycia, co zjednywało mu ogólny szacunek i sympatię u współpracowników.

Józef Szarawara, Iwo Pollo