Prof. dr inż. Czesława TROSZKIEWICZ
(1902 - 1985)
Prof. dr inż. Czesława Troszkiewicz urodziła się 20 czerwca 1902 roku w Drohobyczu jako pierwsze dziecko Antoniego i Stanisławy Troszkiewicz z domu Kobierskiej. Ojciec był urzędnikiem Polskich Kolei Państwowych.
Egzamin dojrzałości złożyła w roku 1921 w Państwowym Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Złoczowie. W tym samym roku rozpoczęła studia na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, które przerwała ze względów zdrowotnych. W roku 1925 ponownie rozpoczęła studia, tym razem na Wydziale Chemicznym Politechniki Lwowskiej. Egzamin dyplomowy złożyła w roku 1934 uzyskując stopień inżyniera chemika (magistra nauk technicznych). Jeszcze w okresie studiów w 1926 r. rozpoczęła pracę zawodową w charakterze młodszego asystenta, a od roku 1929 asystenta w Katedrze Chemii Ogólnej Organicznej na Wydziale Chemicznym Politechniki Lwowskiej. W sierpniu 1939 r. objęła stanowisko kierownika laboratorium w Fabryce Chemicznej w Dębicy, gdzie zastał ją wybuch wojny. Pierwsze dwa lata wojny nie pracując zawodowo spędziła we wsi Kędzierz pod Dębicą. W październiku 1941 r. powróciła do Lwowa, gdzie w styczniu 1942 r. objęła stanowisko wykładowcy chemii w Polskiej Zawodowej Szkole Chemicznej. Jesienią tego samego roku, po przeorganizowaniu przez Niemców Politechniki Lwowskiej na Kursy Techniczne, rozpoczęła pracę na stanowisku asystenta w Katedrze Chemii Ogólnej na Wydziale Rolniczo-Lasowym. Od roku 1944 do czasu repatriacji ze Lwowa do Gliwic tj. do 28 września 1945 r. pracowała w Katedrze Chemii Organicznej Lwowskiego Instytutu Politechnicznego na stanowisku p.o. docenta. Po przyjeździe do Gliwic Czesława Troszkiewicz wraz z innymi pracownikami Wyższych Szkół Lwowa przybyłymi do Gliwic uczestniczy w organizacji nowo powstałej Uczelni. 4 Października 1945 r. rozpoczyna pracę jako adiunkt w tworzonej przez prof. Edwarda Suchardę Katedrze Chemii Organicznej Wydziału Chemicznego Politechniki Śląskiej. W roku 1946 w zastępstwie prof. E. Suchardy rozpoczęła wykłady z chemii organicznej, a po śmierci profesora w r. 1947 Rada Wydziału Chemicznego zleca Cz. Troszkiewicz wykłady z chemii organicznej. Następnie na wniosek Rady Wydziału Chemicznego, za zgodą MSzWiN Politechnika Śląska zawiera z inż. Czesławą Troszkiewicz umowę jako zastępcą profesora i powierza Jej kierownictwo Katedry Chemii Organicznej. W grudniu 1951 na podstawie pracy " Redukcja aromatycznych związków nitrowych siarkowodorem w ośrodku kwaśnym", wykonanej pod kierunkiem prof. Edwina Płażka, Rada Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii Politechniki Wrocławskiej nadała Cz. Troszkiewicz stopień doktora nauk technicznych. Uchwałą z dnia 27 listopada 1954 r. Centralna Komisja Kwalifikacyjna dla Pracowników Nauki przyznała dr inż. Cz. Troszkiewicz tytuł naukowy docenta. W związku z tym Minister Szkolnictwa Wyższego powołal Ją z dniem 1 grudnia 1954 r. na stanowisko samodzielnego pracownika nauki w Katedrze Chemii Organicznej na Wydziale Chemicznym Politechniki Śląskiej w Gliwicach. W grudniu 1962 r. Rada Państwa powołała Cz. Troszkiewicz na stanowisko profesora nadzwyczajnego w Politechnice Śląskiej, a w roku 1969 profesora zwyczajnego.
W latach 1953 - 1971 docent a następnie profesor Czesława Troszkiewicz obok kierowania Katedrą Chemii Organicznej pełniła wiele funkcji administracyjnych w Uczelni. W latach 1953-1956 była prorektorem ds. nauki, w latach 1953-1960 redaktorem naczelnym Zeszytów Naukowych Politechniki Śląskiej, w latach 1960-1964 prodziekanem a w okresie 1964-1971 dziekanem Wydziału Chemicznego.
Aktywnie działa też w Polskim Towarzystwie Chemicznym, którego członkiem była od roku 1930, pełniąc po wojnie przez wiele lat funkcje sekretarza, wiceprzewodniczącego i przewodniczącego Oddziału w Gliwicach. W roku 1969 w wyniku reorganizacji Politechniki Śląskiej powstaje najpierw Katedra a później Instytut Chemii i Technologii Organicznej, którego kierownictwo powierzono Pani Profesor. Instytutem, Prof. Cz. Troszkiewicz kieruje do roku 1972 tj. do przejścia na emeryturę. Emerytura oznaczała w przypadku Pani Profesor Troszkiewicz odstąpienie od działalności organizacyjnej ale nie zakończenie pracy zawodowej. Jeszcze przez następnych dziesięć lat prowadziła osobiście wykłady z podstawowego kursu chemii organicznej na dziennych studiach magisterskich kierunku technologia chemiczna Wydziału Chemicznego Politechniki Śląskiej. Corocznie osobiście egzaminowała ponad stu studentów. Wykładowcą była doskonałym, Jej wykłady były na bieżąco aktualizowane, konstruowane w sposób logiczny i przejrzysty, a co najważniejsze łatwe do zanotowania. Zawsze mówiła głosem niezbyt donośnym, ale na tyle silnym, by była doskonale słyszalna nawet z najdalszych rzędów audytorium. Niewysokiego wzrostu, zawsze nienagannie ubrana, poruszająca się z naturalną dystynkcją Pani Profesor Troszkiewicz była osobą powszechnie szanowaną. Nazywana przez studentów "Czesią" budziła wśród nich respekt z odrobiną strachu. Pani Profesor była bardzo przychylnym dla studentów ale też bardzo wymagającym egzaminatorem. W czasie sesji egzaminacyjnej powstawała swego rodzaju giełda; jakim wynikiem zakończy się kolejny dzień egzaminów. Przypominał on wynik meczu piłki ręcznej np. 15 : 7 najczęściej dla "Czesi". O wadze egzaminu u Pani Profesor świadczy ówczesne powszechne wśród studentów przekonanie, że jego zdanie oznaczało terminowe ukończenie studiów.
Badania naukowe Czesława Troszkiewicz rozpoczęła jeszcze przed uzyskaniem dyplomu inżyniera. Przed wojną opublikowała trzy prace, pierwsza powojenna praca ukazała się w roku 1946 (w języku angielskim) w polskim czasopiśmie. W okresie swej prawie trzydziestoletniej pracy naukowej na Wydziale Chemicznym Politechniki Śląskiej pani Profesor otaczała się ludźmi ambitnymi i zdolnymi, rozwijając wraz z nimi badania nad reakcjami amidów i oksymów, oraz ich zastosowaniem w syntezie azotowych związków heterocyklicznych. Równolegle koordynowała badania nad przemianami węglowodanów. Ta problematyka badawcza przynosi wyniki o znaczeniu użytkowym i możliwościach wykorzystania w przemyśle. Pod jej kierunkiem ośmiu pracowników uzyskuje stopnie naukowe doktora. Spośród Jej byłych doktorantów wielu habilitowało się i uzyskało tytuły Profesorskie ( Z. Prajsner, S. Goszczyński, R. Bogoczek, T. Kiersznicki, J. Suwiński, A. Maślankiewicz, W. Szeja, W. Zieliński, R. Mazurkiewicz). Wraz z tymi współpracownikami opublikowała ponad czterdzieści prac oraz uzyskała ponad dwadzieścia patentów polskich i zagranicznych. Do trwałych osiągnięć naukowych zespołu Cz. Troszkiewicz należy zaproponowanie i realizacja nowej metody syntezy układu chinolinowego z oksymów b-arylo-a,b-nienasyconych związków karbonylowych oraz opracowanie praktycznie wykorzystanej metody utleniania węglowodanów do kwasów winowych. W Zakładach chemiczno-farmaceutycznych w Pobiedziskach k. Poznania została wybudowana i uruchomiona aparatura do produkcji kwasów winowych według metody opracowanej w zespole Prof. Troszkiewicz. Należy zaznaczyć, że zapoczątkowane przez panią Profesor badania nad nowymi metodami syntez azotowych układów heterocyklicznych są nadal twórczo rozwijane w zespołach Jej wychowanków.
Aktywność zawodowa, osiągnięcia w pracy dydaktycznej, naukowej i organizacyjnej Profesor Czesławy Troszkiewicz były doceniane przez ówczesne władze i studentów. Była między innymi wyróżniona nagrodami ministra, odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Edukacji Narodowej, odznaczeniami wojewódzkimi i uczelnianymi, a także bardzo przez Nią cenioną Odznaką Honorową Zrzeszenia Studentów Polskich.
Zmarła 6 listopada 1985 roku. Spoczywa na Cmentarzu Centralnym w Gliwicach. W pamięci studentów, uczniów i najbliższych współpracowników będzie zawsze obecna, przede wszystkim jako człowiek rzetelny, życzliwy ludziom, kiedy trzeba ciepła, kiedy indziej nieugięta, ceniąca nade wszystko prawdę.
Krzysztof Walczak
